Sakonnin Masu Karatu (2009) (1)

Mai tambayar farko, wanda ya bugo ta wayar salula, yana cewa:

Ina yawan samun sakonnin Imel (e-mail) daga wasu mutane da ban sansu ba, kuma sun cika mani wuri.  Yaya zan yi dasu?

To, a takaice dai ire-iren wadannan sakonni ana kiransu “Spam”, a turance, ma’ana, sakonnin da mai karbansu bai bukace su ba.  Ko don baya tsammanin samunsu daga wadanda suka aiko masa ko kuma bai ce a aiko masa su ba, gaba daya.  Idan mai karatu bai mance ba, a kasidarmu ta Wasikar Hanyar Sadarwa  mun yi bayani kansu. Ire-iren wadannan sakonni sun kasu kashi uku:

Kashi na farko sune sakonnin tallace tallace.  Za ka iya gane su ne daga irin taken (Subject) da suke dauke dashi.  Wasu da sunayen hajar da ake tallata maka suke zuwa.  Misali, ba abin mamaki bane ka ga an aiko maka da sako mai take: “That Nokia N93 Series You Requested”.  Af, kaji shirme! Yaushe nace ku aiko mani da wata wayar Nokia N93?  To haka za ka yi ta ganin su, da take iri-iri.  Idan baka saba karban ire-iren wadannan sakonni ba, sai ka yi ta damun kanka wajen sanin wanda ya aiko maka su, kuma baza ka sani ba.  Domin ba sunan mutum za ka gani ba.  Idan ma da sunan mutum aka rubuto maka, sai ka ga wani irin suna ne, wanda bai dace a ce sunan mutum bane.  Intanet kenan!  Wadannan sakonnin tallace-tallace kenan, masu gayyatarka don dubawa  ko gwadawa ko kuma karanta wani sako, wanda ke da alaka da wasu hajoji da ake tallata maka.  Abin da ya rage mai karatu ya tambaya shi ne: shin ta yaya wadannan mutane suka samu adireshin Imel dina?  Wa ya basu, a takaice?

Da farko dai, kafin su samu adireshin Imel dinka, dole ne ya zama ko dai kai ka kai kanka gidan yanan sadarwansu, ka shigar da adireshin don bukatar wani abu gidan yanan sadarwa, ko kuma wani abokinka ya bayar da adireshin, don yana son aiko maka da wani sako.  Ga misali mai saukin fahimta.  Akwai katinan gaishe-gaishe, wato Greetings Card, wanda na Intanet ya sha banban da irin wanda muke dasu a bayyane.  Idan kaje gidajen yanan sadarwansu don aika ma wata budurwanka ko abokananka sakonnin Barka da Sallah ko Ramadan ko Barka da Sabuwar Shekara, a misali, dole ne ka shigar da adireshin Imel dinka, kai  mai aikawa.  Sannan ka shigar da adireshin Imel din  wadanda kake son aika musu, ko da su nawa ne kuwa.  To a nan, kaga da kanka ka shigar da adireshin, amma baka san mai zai je ya dawo ba.  Su kuma a gidan yanan sadarwansu, suna da manhaja ko masarrafan da ke tara musu ire-iren adireshin Imel din da masu ziyara suka shigar.  Wadannan adireshin suke amfani dasu wajen tallata hajarsu.

Kashi na biyu su ne sakonnin da ke tattare da jakunkunan bayanai, wato attachment.  Za ka ga mutum ya aiko maka da sako, amma da zaran ka bude ba za ka ga komai ba, sai attachment.  Idan ka bude shi, to zai rikita maka kwamfutarka.  Domin ire-iren wadannan sakonni suna dauke ne da rikittatun bayanai, wato Virus, wadanda ke haukatar da kwamfuta.  Don haka idan ka samu sako irin wannan, daga wajen wanda baka sani ba, da kuma take mai rikitarwa, kada ka bude, sam sam.  Wadanda ke aiko da ire-iren wadannan sakonni su ne masana manhajar kwamfuta, wato Computer Programmers, wadanda bayaninsu ya gabata a kasidar wancan mako.  Yadda suke samun adireshin mutane kuwa shi ne, suna kutsawa ne cikin ma’adanan kamfanonin da ke dauke da manhajar Imel, irinsu Yahoo! Gmail, Hotmail da sauransu, don tsamo adireshin mutane, ba tare da masu gidan yanan sun sani ba.  Hakan na faruwa ne saboda irin kwarewan da wadannan masana suke dashi.  Masu irin wannan aika-aika ana kiransa Hackers  ko kuma Crackers, kamar yadda aka sansu a kasashen Turai.  Idan an kama su suna wannan aiki, gidan yari ake kaisu, ko kuma a dora musu tara mai dimbin yawa su biya.

Kashi na uku su ne sakonnin da ke zuwa da tsararren wasika, inda mai sakon ke neman ka taimaka masa shigo da wasu kudade cikin gida Nijeriya, ko kuma ka aiko masa da nambar taskar bankinka (Account Number), don ya aiko maka da wasu kudade, a takaice.  Wadannan ‘yan zamba-cikin-aminci ne, wato 419.  Su kuma suna samun adireshin mutane ne ta hanyoyi daban-daban. Daya daga cikin ire-iren wadannan hanyoyi shi ne, ta hanyar Gidan Yanan Sadarwan Yahoo!  Musamman Yahoo! Profiles, inda za ka samu adireshin  mutane kyauta, cikakku.  Za ka samu adireshin mutum, da kasar da ya fito, da jinsinsa da dai sauran bayanai.  Masu wannan aika-aika dai mazambata ne, kuma idan ka sauraresu, har ka amince musu, za ka sha mamaki.  Akwai ‘yan Nijeriya da dama a cikinsu, ana kiransu Yahoo Boys, kuma Hukumar EFCC ba ta saurara musu ko kadan idan ta kama su.  Don haka da zaran ka samu ire-iren wadannan sakonni da bayaninsu ya gabata a sama, ka share (Delete) su kawai, kada ma ka bude su.

Hanya ta karshe ita ce, ka tsara akwatin wasikar sadarwanka na Imel, ta inda duk lokacin da wani sako makamancinsu ya shigo, za a kautar dashi zuwa wata jaka mai suna Bulk, cikin jerin jakunkunan da ke hannun hagu, a zauren wasikar sadarwanka.  Don yin haka, da zaran ka shigo zauren wasikar sadarwanka (Mail Home), ka dubi can sama daga hannun damanka, za ka ga inda aka rubuta Options, sai ka matsa.  Shafi zai budo mai dauke da tsare-tsare iri-irin don tsare jakar wasikar sadarwanka.  Sai ka duba bangaren hagu daga sama, za ka ga an Spam Protection.  Idan ka matsa, zai budo maka za ka tsare jakan wasikar sadarwanka daga sakonnin Spam, in Allah Ya yarda.  Idan ma akwai wadanda ka rike adireshin Imel dinsu, kuma ba ka son su rinka aiko maka da sakonni, sai ka matsa inda aka rubuta Block Addresses, kasan Spam Protection kenan.  Za ka samu inda za ka shigar da adireshinsu.  Kai da ganin sakonninsu kuma, sai lokacin da ka cire sunayensu daga wannan wuri.  Dankari!

Mai tambaya ta biyu shi ne Malam Baffa Kofar Mata, da ke Kano, kuma ga abin da yake cewa:

As salaamu alaikum Baban Sadiq, muna matukar jin dadin bayananka, Allah Ya saka.  Ina son bayani a Kan Voice over Internet Protocol, VOIP.

Babban Magana!  Amsar wannan  tambaya na iya cinye dukkan wannan shafi, a gaskiya.  Don haka a yanzu sai dai mu dan tabo abin da ya sawwaka.  To, kamar dai yadda mai karatu ya ga tambayar, yana son ai masa bayani ne kan Voice Over Internet Protocol, wato “ka’idar” da ke taimakawa wajen sadar da murya, maimakon bayanai ko haruffa, ta hanyar Intanet.  Idan masu karatu basu mance  ba, a kasidar farko mun tabbatar da cewa haruffa ne ke wucewa ta hanyar wayoyin kebul, zuwa kwamfuta, sannan su bayyana a matsayin rubutu ko hotuna da sauransu.

Amma Voice Over Internet Protocol (VoIP), fasaha ne da ke taimakawa wajen aikawa da sakonnin sauti ta amfani da tsari mafi sauri na Intanet, wato Broadband, a turance, maimakon amfani da wayar tangaraho, wato Analog Phone.   Maimakon kayi amfani da tarho, wajen kiran wani mai tarho irin naka, a tsarin VoIP kana iya amfani da kwamfuta mai jone da Intanet, don kiran abokinka mai dauke da wayar tarho (na kasa ne ko wayar tafi-da-gidanka, wato Salula).  Sinadarai biyu dake kulla wannan alaka sune fasahar Intanet da kuma ka’idar Internet Protocol (IP), wato ka’idar da ke karban sakonni daga wata kwamfuta zuwa wacce ke dauke dasu.

A tsarin aikawa da sakonni na sauti daga tarho zuwa tarho, idan ka danna lambobin wayar wanda kake son Magana da shi, sai nau’uran adapter ta sadar da kai da wanda kake son Magana.  Da zaran ka fara Magana, wannan na’ura ta Adapter za ta sarrafa muryarka zuwa siginar wuta, wacce wayar abokin maganarka za ta karba, don jiyar da shi abin da kake fadi, kai tsaye.  Wannan wayar tarho kenan, wacce muka saba amfani da ita.  Amma idan ta fasahar VoIP ce, kana bukatar a kalla abubuwa uku; na farko hanyar saduwa da Intanet ta tauraron dan Adam, wato Broadband.  Wannan aikinsa shi ne aikawa da sakon sauti cikin gaggawa.  Idan babu wannan hanya, to babu yadda za a yi ka iya kiran wani ta kwamfutarka.  Abu na biyu ita ce kwamfuta, matsakaiciya wacce za ka jona mata layin Intanet.  Idan babu kwamfuta, ana iya amfani da na’urar adapter.

Sai kuma layin tarho, wanda akwai kamfanoni na musamman da ke bayar da su.  Daga taswiran da mai karatu ke gani, zai iya fahimtar alakar da ke tsakanin kwamfuta da makalutun sadarwa (Modem ko Adapter), dangane da abin da ya shafi hadawa da yin amfani da fasahar VoIP.  Da zaran ka kira wayar abokin maganarka, sai adapter ta isar da sakon, ta hanyar sarrafa sautinka, ta cilla ta ga wayar tarho ko kuma kwamfutarsa, ta hanyar Intanet, wanda tauraron dan Adam ke daukawa don isarwa.

Idan kana da layin tarho na fasahar VoIP, a duk inda mutum yake, za ka iya buga masa waya ku yi Magana, kuma kowace irin tarho yake rike da ita.  Idan kuma yana da layin tarho irin naka ne, tazo cikin sauki; za ka iya kiransa ta kwamfutarsa, ku zanta. Hakan ya danganta ne da irin nau’in yarjejenin da ke tsakaninka da kamfanin da ke bayar da wannan layi.  Fasahar VoIP na daya daga cikin sabbin hanyoyin da suka dada sawwake saduwa a tsakanin mutane ko hukumomi ta hanyar saduwa ta tarho.   Sai dai wani hanzari ba gudu ba, wannan fasaha ta takaitu ne matuka ga kasashen Turai da Amurka.  Kuma daga cikin matsalolin da ke tattare da wannan fasaha shi ne; idan babu wutan lantarki, ba a iya amfani dashi.  Sannan idan babu Intanet, ko kuma kamfanin sadarwanka (ISPs) sun samu matsala, to kai da buga waya sai an samu wuta, ko kuma yanayi ya kyautata.